Vlada najavila nastavak investicija za tvrđavu Španjola u Herceg Novom, Citadela čeka bolje dane

Za finansiranje iz kapitalnog budžeta države u 2026. godini, prvobitno je, na osnovu preporuka Savjeta za javne investicije, Vladi dostavljen spisak od 22 projekta, koji je kasnije proširen na još osam, pa će se, osim več planirane rekonstrukcije tvrđave Španjola, naći i dječije odjeljenje Instituta Igalo, za potrebe škole, čija vrijednost iznosi 14,5 miliona eura.

„Bivše dječje odjeljenje biće rekonstruisano i prilagođeno potrebama osnovne škole. Ovim projektom rješava se višedecenijski problem i obezbjeđuju kvalitetni uslovi za obrazovanje učenika iz Igala koji pohađaju nastavu u drugim školama na teritoriji opštine Herceg Novi“, saopšteno je iz Ministarstva javne uprave.

Na listi prioritetnih kapitalnih projekata za iduću godinu je i druga faza Glavnog projekta rekonstrukcije objekta u postojećim gabaritima – kulturnog dobra tvrđave Španjola, za potrebe međunarodnog kreativnog centra. Za taj posao planirana su tri miliona eura, a kompletan završetak rekonstrukcije predviđen je 2027. godine.

„Za revitalizaciju tvrđave Španjola, u prvoj fazi, izdvojeno je 2,5 miliona eura, od čega je 1,6 miliona obezbijeđeno iz IPA projekta, odnosno fondova Evropske unije, a preostalih 900 hiljada eura su sredstva iz budžeta države, odnosno Ministarstva kulture i medija“, saopšteno je iz Vlade, napominjući da je sve počelo prije devet mjeseci sa prioritetnim zadatkom, uređenje najoštećenijih objekata nekadašnje kasarne- četiri glavna bedema tvrđave i isto toliko kula.

Iz Ministarstva kulture i medija očekuju da će nakon rekonstrukcije, Španjola postati novi centar kulture i umjetnosti u Herceg Novom, a završetak prve faze planiran je za mart 2026. godine, nakon čega će, uvjereni su, tvrđava biti otvorena za posjetioce.

Španjola je dio projekta CREATIVITY (2021–2027) tokom kojeg će taj istorijski kompleks biti pretvoren u savremeni kulturni centar.

„Osim najvećeg, rezidencijalnog objekta u kojem će umjetnici moći i da borave i da stvaraju, u manjim objektima će biti slikarski ateljei, fotografski studio, stolarske radionice, dakle sve ono što su sadržaji koji će učiniti da Španjola bude centar kulture, ali i kreativne industrije kao segmenta na koji mnogo računamo u Crnoj Gori“,kazala je tokom ranije posjete ministarka kulture i medija Tamara Vujovič.

Cilj projekta je, kazali su iz opštine Herceg Novi, da sačuvaju, ali i udahnu novi život tvrđavi koja je podignuta sredinom 16. vijeka, građena i prepravljana kroz razne epohe, te danas nosi tragove španske, osmanske i lokalne graditeljske tradicije.

Citadela čeka bolje dane

Iako tvrđava Citadela nije bila u dosadašnjem, državnom, kapitalnom budžetu, niti je planirana za narednu godinu, šanse za njen spas postoje, uvjerena je ministarka kulture i medija, ističući da za taj posao mogu da se udruže lokalni strateški planovi i evropski fondovi.

“Zaštita Citadele nije i kapitalnom budžetu države. Ali to ne znači da se ne može djelovati kao i u slučaju Španjole. Ako Opština bude imala dobar projekat sa zrelom idejom da je prioritet da se sve tvrđave obnove, onda nema razloga da u budućem periodu, jednu po jednu tvrđavu obnavljamo kroz kapitalni budžet države“, objasnila je Vujović.

Skrobanović: Citadela se može obnoviti za tri miliona eura

Konzervator Goran Skrobanović smatra da svi pokušaji domaće i inostrane struke i nauke, i njihove inicijative nijesu dovoljni da zainteresuju opštinsku i državnu administraciju da spasi Citadelu. Evropski fondovi, kaže, ne prepoznavaju revalorizaciju ukoliko ona ne vraća novac.

„Možemo obnoviti Citadelu za tri miliona eura. Ali oni koji ulažu postavljaju pitanje, koliko novca će ona vraćati“, navodi Skrobanović.

On napominje da je za opštinu to skupo, ali za državu nije mnogo.

„Citadela leži u moru. Danas je jednostavno izvući njene djelove. Ako je to bilo nemoguće prije pola vijeka, danas je izvodljivo. Ogradi se jedan dio, isuši i vraća se kamen po kamen, a kameni djelovi se nalaze u okruženju od dvadesetak metara od današnje Citadele“, objašnjava konzervator Goran Skrobanović.

Citadela je bila odbrambena tvrđava sa zidom i izlaznim tunelom koji je išao do Španjole. Obnovljena je u mletačko vrijeme, a napravljena u tursko doba, njen odbrambeni zid je srušen 1901. godine da bi se napravila pruga. Kasnije je zemljotres 1979. godine uništio novsku tvrđavu, kada je veliki dio, ka jugu i zapadu, urušen i potonuo u more, objašnjava Skrobanović.