99 najuspješnijih srednjih preduzeća u Crnoj Gori: Rast prihoda, ali veliki pad dobiti u odnosu na prethodnu godinu

Srednja preduzeća u Crnoj Gori predstavljaju ključni segment nacionalne privrede, jer čine most između malih biznisa i velikih korporacija. Njihov značaj ogleda se u stabilnom doprinosu zapošljavanju, izvozu i stvaranju dodatne vrijednosti.

Najzastupljenija su u sektorima trgovine, turizma i ugostiteljstva, građevinarstva, prerađivačke industrije i energetike, dok u posljednjih nekoliko godina raste i broj preduzeća iz oblasti informacionih tehnologija i profesionalnih usluga.

Turizam ima posebno snažan uticaj, jer veliki broj srednjih preduzeća direktno ili indirektno zavisi od sezonskih kretanja, što oblikuje njihovu strukturu prihoda i investicione cikluse. Pored toga, značajan dio srednjih firmi orijentisan je na domaće tržište, uz ograničene izvozne kapacitete, što ih čini ranjivim u slučaju ekonomskih šokova i pada potrošnje.

Kako u svom izvještaju o konkurentnosti u privatnom sektoru Zapadnog Blakana piše OECD, “najveći izazovi sa kojima se srednja preduzeća suočavaju u Crnoj Gori tiču se ograničenog pristupa kapitalu, relativno visokih troškova finansiranja i složenih administrativnih procedura.”

Sektorske karakteristike

Iako Crna Gora posljednjih godina unapređuje regulatorni okvir i digitalizuje dio poslovnih procesa, birokratija i sporost državnih institucija i dalje predstavljaju prepreku za dinamičniji razvoj. Dodatni problem leži u nedostatku kvalifikovane radne snage, što je posebno izraženo u tehničkim i zanatskim zanimanjima, kao i u IT sektoru.

“Pritisak visoke sezonalnosti i male veličine domaćeg tržišta ograničava mogućnost širenja i skaliranja poslovanja, pa mnoga preduzeća opstaju kroz fleksibilnost i prilagođavanje tržišnim promenama, ali rijetko dostižu stepen internacionalizacije koji bi obezbjedio dugoročnu stabilnost i konkurentnost”, zaključuju u OECD-u.

Kada se uporede sa srednjim preduzećima u regionu Zapadnog Balkana, crnogorska privredna društva ove veličine pokazuju slične obrasce poslovanja i izazove.

U većini zemalja regiona, srednja preduzeća djeluju u tradicionalnim sektorima, dok digitalna transformacija i inovacije napreduju sporije nego u zemljama Evropske unije. Ipak, crnogorska preduzeća imaju određene prijednosti, u vidu stabilnog makroekonomskog okvira, relativno otvorene privrede i bliskih veza sa tržištima regiona i EU.

Njihove razvojne šanse leže u jačanju izvozne orijentacije, korišćenju fondova EU i ulaganjima u tehnološku modernizaciju i održivo poslovanje. Ulaganje u obrazovanje, digitalne veštine i energetsku efikasnost moglo bi dugoročno da poveća njihovu produktivnost i otpornost, čime bi srednja preduzeća postala nosilac novog talasa rasta crnogorske privrede.

Lideri u poslovanju

Kao i u rangiranju najuspješnijih velikih preduzeća, na ovogodišnjoj listi dominiraju privredna društva koja se pretežno bave trgovinom, mada je primjetno i učešće srednjih firmi iz građevinskih delatnosti, kao i iz prerađivačke industrije.

Provplasirano na listi je preduzeće Coca-Cola HBC Crna Gora d.o.o. sa ukupnim prihodima 49.928.452 eura i realizovanom dobiti od 1.334.671 eura, sa dodatom vrijednošću po zaposlenom od 53.387 eura.

Coca-Cola je imala i najveće prihode među srednjim preduzećima, dok je najveći dobitaš Terna Crna Gora, sa 8.965.031 eura, te ubjedljivo najvećom dodatom vrijednošću po zaposlenom (689.618 eura) zbog relativno malog broja radnika u ovom preduzeću za prenos električne energije.

Gledano zbirno, 99 najuspješnijih srednjih preduzeća u Crnoj Gori ostvarilo je u 2024. godini 2.047.107.515 eura ukupnih prihoda, te 172.877.356 eura neto dobiti. Ona su zapošljavala 9.611 radnika.

U odnosu na rangiranje od pre godinu dana, 99 najuspješnijih uvećalo je zbirne prihode za 6,6 odsto, ali je zato dramatično smanjilo neto dobit – za čak 20,07 procenata.

Kriterijumi ocenjivanja

Po Monstatovoj klasifikaciji srednjih preduzeća, tokom 2024. godine u Crnoj Gori poslovalo je 335 privrednih društava sa između 50 i 250 zaposlenih.

S druge strane, prema računovodstvenoj definiciji koja je u našoj zemlji usklađena sa standardima Evropske unije, kroz Zakon o računovodstvu i Zakon o privrednim društvima, srednja preduzeća su ona koja imaju manje od 250 zaposlenih, ostvaruju ukupan godišnji prihod do 40 miliona eura ili imaju ukupnu godišnju bilansnu sumu (aktivu) do 20 miliona eura. Da bi se preduzeće klasifikovalo kao srednje, mora da ispunjava najmanje dva od tri navedena kriterijuma na dan bilansa, i to u dvije uzastopne poslovne godine.

U našem godišnjem rangiranju 99 najuspješnijih srednjih preduzeća koristli smo ovu računovodstvenu definiciju, uz napomenu da je, prema godišnjim finansijskim izvještajima koje nam je ustupila bonitetna kuća CompanyWall, ovakvih pravnih subjekata, koji su na kraju 2024. godine poslovali s dobiti, te nijesu bili u blokadi, bilo tek – 156.

Iz našeg godišnjeg rangiranja automatski su ispale firme koje su u likvidaciji, neaktivne ili u predstečajnom postupku, ili čiji neto dug (razlika između kratkoročnih obaveza i obrtne imovine) prevazilazi petostruku vrijednost EBITDA. Od rangiranih privrednih subjekata za našu jednačinu uspješnosti uzeti su ukupni prihodi, dobit, međugodišnji rast prihoda i dobiti, dodata vrijednost po zaposlenom, zaduženost, a njima su potom dodate različite ponderske vrijednosti, u cilju dobijanja najobjektivnije liste najuspješnijih.

Nabrojani parametri su potom uvršteni u posebnu matematičku formulu, gdje je svakom od njih dodijeljena različita ponderska vrijednost po važnosti. Primjera radi, kriterijum dodate vrijednosti po zaposlenom imao je najjači ponder, pa potom dobit i rast dobiti, a zatim prihodi i rast prihoda. Cilj ovakvog načina izračunavanja je da se pronađe set parametara za dobijanje objektivne slike poslovanja srednjih preduzeća u Crnoj Gori.