CEDIS prešao u pozitivno poslovanje: Profit 3,2 miliona, projekte otežavaju brojni sporovi, uskoro nova brojila

Crnogorski elektrodistributivni sistem (CEDIS) za devet mjeseci ove godine ostvario je neto dobit od 3,21 milion eura, u odnosu na prošlogodišnji gubitak od četiri miliona za taj period. Investiciona ulaganja u razvoj i modernizaciju distributivne mreže iznose 22,2 miliona eura, odnosno 4,4 miliona više nego u istom periodu prošle godine. Realizacija investicionog plana je na oko 40 odsto, jer veliki broj radova onemogućava preko 450 pokrenutih imovinskih sporova, a i opštine kasne sa unošenjem planiranih elektroenergetskih objekata u urbanističke planove.

Za “Vijesti” je ovo kazao direktor državnog preduzeća Vladimir Ivanović.

CEDIS je kompanije u stoodstotnom vlasništvu Elektroprivrede (EPCG), a njena nadležnost je upravljanje distributivnim sistemom od trafo-stanica i dalekovoda naponskog nivoa od 35 kv do potrošača.

Problemi sa kojima se suočava CEDIS u realizaciji svojih planova su i javne nabavke koje predugo traju zbog čestih žalbi, nedovoljan broj licenciranih kompanija i dobavljača sa kojima mogu raditi, često nerazumijevanje opštinskih vlasti za planiranje energetskih objekata, kao i to što je nelegalno priključenje na elektromrežu i dalje samo prekršaj.

“Likvidnost preduzeća je na zadovoljavajućem nivou, što potvrđuje činjenica da nemamo neizmirenih obaveza prema zaposlenima, dobavljačima, kao ni državi kojoj smo od početka godine po osnovu svih poreza uplatili 21,1 milion eura. U poređenju sa istim periodom 2024, CEDIS je zabilježio pozitivne trendove u profitabilnosti, odnosno prihodi od angažovanih distributivnih kapaciteta – mrežarine veći su za 9,2 miliona eura”, kazao je Ivanović.

On je rekao da CEDIS nastavlja sa trendom smanjivanja gubitaka na mreži, odnosno da je gubitak iz devet mjeseci prošle godine sa 10,17 odsto smanjen na 9,73 odsto u ovoj godini, kao i da je u septembru bio na istorijskom minimum od 7,23 odsto.

Osim krađe struje i samovoljnih priključenja na mrežu, protiv čega se bore u kontinuiranim i posebnim akcijama, veliki problem je učestalo oštećenje podzemnih energetskih kablova od raznih nesavjesnih investitora koji kopaju, a da od njih nisu tražili katastre podzemnih instalacija, iako su na to obavezni, ili ne postupaju po datim uputstvima.

CEDIS je na kraju septembra imao 1.739 zaposlenih, što je za 14 manje u odnosu na kraj 2024. i za 38 manje nego na kraju 2023.

Ivanović je kazao da katastre – mape podzemne infrastrukture besplatno daju investitorima, kako bi se izbjegle nesreće i oštećenja, ali da i dalje ima investitora koji ih ne traže već kopaju na svoju ruku.

“Značajan problem za realizaciju naših investicija je i loša prostorno-planska dokumentacija, odnosno značajan broj elektroenergetskih objekata koje je potrebno izgraditi ili rekonstruisati nije obuhvaćen prostorno-planskom dokumentacijom, čija izmjena dugo traje. Najdrastičniji takav problem smo imali u Budvi, gdje je planom ucrtan veliki broj novih stambenih i poslovnih objekata za koje se izdaju građevinske dozvole, a da nisu ucrtane trafo-stanice i dalekovodi sa kojih oni treba da se snabdijevaju. Sada rješavamo taj problem sa izgradnjom novog dalekovoda od trafo-stanice u Markovićima, a na pragu smo dogovara sa obezbjeđivanjem još jedne lokacije za neophodnu trafo-stanicu u Budvi. Sličan problem imali smo u Tivtu, koji rješavamo izgradnjom nove trafo-stanice i rezervnim napajanje. U Ulcinju takođe imamo sličnih problema”, kazao je Ivanović.

On je naveo da bi rješavanje imovinsko-pravnih odnosa – eksproprijacija, u skladu sa zakonskim rokovima, trebalo da traje do 232 dana, ali da je u praksi mnogo duže.

Ivanović je istakao da kod eksproprijacije imaju i česte nerazumne zahtjeve vlasnika zemljišta, tako ima jedan vlasnik iz Podgorice za postavljanje trafo-stanice u prigradskom naselju traži preko hiljadu eura po kvadratu, drugi traži da mu se umjesto ćoška od 30 kvadrata otkupi cijelih hiljadu i po kvadrata, dok iz jednog sela kod Podgorice protestuju zbog slabog napona, a istovremeno blokiraju eksproprijaciju.

“Prilično su dugi i komplikovani procesi koji moraju biti sprovedeni kako bi se jedan energetski obiekat izgradio i pustio pod napon, u skladu sa postojećim Zakonom o izgradnji objekata. Osnovni problem je što infrastrukturni objekti u zakonu nisu tretirani kao posebna cjelina i to kao objekti od opšteg javnog interesa”, kazao je Ivanović.

Modernizacija mreže smanjila je i broj isključenja (prekide napajanja) kao i dužinu trajanja prekida. Ove godine prosječan potrošač imao je 11,6 prekida u napajanju računajući i redovna i havarijska, koja su ukupno trajala po potrošaču 15,4 sata. U 2019. prosječan broj prekida bio je 34,3 po potrošaču, koji su trajali 54,1 sat.

CEDIS upravlja sa 20 hiljada kilometara niskonaponske mreže i sa 5.280 trafo-stanica različitog naponskog nivoa.

U toku je projekat SCADA koji predviđa digitalizaciju mreže i upravljanje daljinskim putem, koji je vrijedan 35 miliona eura i realizuje se dobijenim kreditom od EBRD-a. Do sada je modernizovana 41 trafo-stanica 35/10 kv, a preostale 23 biće modernizovane do kraja naredne godine.

Pokreće se i rekonstrukcija šest 35 kv postrojenja i zamjene opreme na trafo-stanicama 10/0,4 kv koje se nalaze u zgradama, uz kredit Francuske razvojne banke vrijedan 35 miliona eura.

Pokrenut je i projekat modernizacije 353 trafo-stanice 10/0,4 kv sa njemačkom KfW bankom vrijedan 35 miliona.

CEDIS je svoje trafo-stanice povezao optičkim kablovima, tako da trenutno ima mrežu od oko 2.400 kilometara optičkih kablova, koja počinje da se koristi i u komercijalne svrhe.

Vijesti navode i da CEDIS ulazi u novu fazu digitalizacije uvođenja pametnih brojila druge generacije (2G), uz podršku EBRD-a, što predstavlja i ispunjenje obaveza iz direktiva EU kojima se uređuju prava potrošača, ali i omogućavaju druge usluge.

“Crna Gora je među prvim državama u regionu koja je još prije više od decenije uvela prvu generaciju pametnih brojila. Taj korak omogućio je značajno smanjenje tehničkih i netehničkih gubitaka, kao i automatizovano očitavanje podataka. Međutim, oni više ne zadovoljavaju standarde koji danas važe u EU”, kazao je na radionici za novinare rukovodilac Sektora za mjerenje Vaso Zeković.

On je pojasnio da nova generacija brojila ne donosi samo preciznije mjerenje, već mijenja način na koji potrošač učestvuje u energetskom sistemu, jer postaje aktivni učesnik tržišta, a ne samo pasivni korisnik električne energije.

Nabavka i ugradnja novih pametnih brojila biće sprovedena kroz međunarodni tender pod okriljem EBRD-a.

“Crna Gora tako postaje dio evropskog puta digitalne energetske tranzicije, u kojoj svaki građanin ima pravo da zna, razumije i upravlja svojom potrošnjom energije”, naveo je Zeković.